Boric, Şili’de ne vadediyor?

Şili seçimlerinin ikinci turunda solun adayı Gabriel Boric, oyların yüzde 50’sinden biraz fazlasını alarak yabancı düşmanı, ırkçı, homofobik ve Pinochet diktatörlüğüne sempati duyan aşırı sağcı aday Jose Antonio Kast’ı geride bıraktı ve Şili’nin yeni başkanı oldu. Seçim sonuçlarının ötesinde Boric’in vadettiği program ve bu programın hazırlanış biçimi de dikkate değerdi.

Şili’deki sol hareket için tarihi bir zafer kazanan Boric, ne vadediyor? Bu program nasıl hazırlandı? Seçimin sürekli olarak gündemde olduğu ülkemizde de seçimler, sol program, biçim ve içerik açısından önemli bir deneyim sunan programdan yaptığımız çevirilerle özet bir manzara sunmak istedik.

Programın tamamına bu linkten ulaşabilirsiniz.

Katılımcı program

Seçim programının oluşturulması yaygın olarak uzmanlar, ajanslar, danışmanlar gibi profesyonellere bırakılırken Boric ve ekibi, oldukça katılımcı bir süreç işletti. Programın hazırlanması geri bildirimleri değerlendiren ekip, programın yayımlanmasının geciktirilmesinden dolayı da eleştiri aldı.

Program taslağının hazırlanmasının ardından yurttaşlarla buluşmalar organize eden ekip, hazırladıkları tablolarla geri bildirimleri toparladı. Program 24 Ekim tarihine kadar yurttaşlarla tartışıldı. Bu sürece 33 bin 728 yurttaş dahil oldu. 603 yurttaş tablosunun düzenlendiği süreçte 13 bin 250 teklif sunuldu. Bu tekliflerin konu başlıklarına göre dağılımı ise şöyle oldu:

• Halk eğitimi (yüzde 15,5),
• Halk sağlığı (yüzde 11,4),
• Ekonomik yeniden etkinleştirme (yüzde 10,4),
• İnsan hakları (yüzde 10)
• Ve iklim krizi (yüzde 8,8).

Sürecin bir sonucu olarak, ulusal düzeydeki ana öncelikler arasında yeni bir emeklilik sistemi, hükümet planı, katılımcı süreç, halk sağlığı sistemine yönelik reformlar, bir hak olarak eğitim ve iklim kriziyle yüzleşmeye yönelik önlemler yer alıyor.

Yeni bir Şili için 53 somut öneri

Bu katılımcı sürecin sonunda 18 ana başlıkta bir program hazırlandı. Bu başlıklar ise şöyle: Eğitim, emeklilik, ekonomi, çalışma yaşamı, yerel yönetimler, güvenlik, kadın politikaları, sağlık, pandemi yönetimi, iklim krizi ve çevre, insan hakları, sosyal haklar, konut politikası, çocuk hakları, yerli hakları, kültür, kırsal politika ve tarım ve spor. 18 ana başlıkta hazırlanan raporda ilk elden yapılacak 53 somut öneri hazırlandı. Programın ana hattının görülmesinde kritik olduğunu düşündüğümüz 53 öneri şöyle:

1. DL3500’ün yerine 2,2 milyon mevcut emekli dahil olmak üzere 65 yaşın üzerindeki herkes için 250 bin Peso asgari emekli maaşı sağlayan yeni bir sosyal güvenlik sistemiyle AFP sistemini sonlandıracağız. Ayrıca, her zaman insanların tasarruf ettiği paraya saygı duyarak, kadınlara ve daha düşük emekli maaşlarına özel vurgu yaparak tüm emekli maaşlarını önemli ölçüde iyileştireceğiz.
2. Hükümetin ilk 100 gününde, pandemi ve küresel ekonomik krizin iş dünyasındaki etkileriyle yüzleşmek için bir Sosyal Diyalog Komisyonu toplayacağız. Böylece devlet, işadamları, işçiler, akademi ve sivil toplum arasında insana yakışır işlerle, kadın ağırlıklı, istihdamı kurtaran, halk sağlığı sistemini güçlendiren, işsizlik sigortasının kullanımını iyileştiren, istihdam sübvansiyonları ve KOBİ’ler için avantajlı kredilere erişimin iyileştirilmesini sağlayan bir ekonomik canlandırma planı oluşturacağız.
3. Hükümetin çalışan kadınlara verdiği zararı, istihdam için sübvansiyonlar, kamu yatırımları, bakım programlarının güçlendirilmesi ve iş eğitimini içeren bir ekonomik yeniden canlandırma planıyla 500 bin kadının işini kurtararak onaracağız.
4. Pandemide kaybedilen eğitim ve öğretimi, topluluklardan oluşturulan ve okul destek materyallerini, altyapı iyileştirmelerini ve duygusal bir refah programını içerecek kapsamlı bir eğitim aktivasyon planı ile yeniden etkinleştireceğiz. İkincisi ile ilgili olarak amacımız, çocuk ve ergen popülasyonunda ruh sağlığı hizmetlerinin kapsamını ikiye katlamaktır.
5. Çok düzeyli toplu sözleşme, işçilerin sözleşme yapma özgürlüğünü, örgütlenme ve pazarlık gücünü dengeleme hakkını, isana yakışır işi garanti altına alacağız ve ücretlerde artış sağlayacağız.
6. Geçiş rejimi boyunca mikro ve küçük işletmeleri destekleyerek, hükümetin sonunda asgari ücreti kademeli bir şekilde 500 bin Peso’yu aşacak şekilde artıracağız.
7. Çalışma gününü haftada 40 saate indirerek bu değişime eşlik edecek yeni işler yaratacağız.
8. Bugün bir milyondan fazla öğrenciyi ve başarısız öğrenci borçluluğu politikasından zarar gören mezunları etkileyen eğitim borcunu affedeceğiz. Hükümetimizde eğitim bir kez daha hak olacak ve bir borç çuvalı olmaktan çıkacaktır.
9. Daha çok parası olanın daha çok katkı sağlaması için vergi reformu yapacağız. Sorumlu ve tutarlı bir şekilde, OECD standardı gibi dikey ve yatay eşitlik ile artan oranlı bir vergi sistemine geçeceğiz. Diğerlerinin yanı sıra, süper zenginler için bir vergi, büyük bakır madenciliği için bir telif hakkı ve Şili’ye çok fazla zarar veren vergi kaçakçılığına karşı cepheden bir mücadele öneriyoruz. Vergi adaleti sosyal adalettir.
10. Hükümetin ilk yıllarından ve eski öğretmenlerle başlayarak Şili’de öğretmenlere olan tarihi borcu telafi edeceğiz, görev süremizin sonunda etkilenen yaklaşık 60.000 öğretmen yararlanmış olacak.
11. Isapre‘yi Sağlık Müfettişliği tarafından düzenlenen gönüllü ek sigortaya dönüştürerek, Evrensel Sağlık Fonu aracılığıyla evrensel bir sağlık sistemi oluşturacağız.
12. Kapsamlı bir ruh sağlığı yasası çıkaracağız, konuya ayrılan bütçeyi ikiye katlayacağız ve ülkenin tüm bölgelerinde en az 15 yeni Toplum Ruh Sağlığı Merkezi (COSAM) ve bunama hastaları için gündüz merkezleri oluşturacağız.
13. Hiçbir baskı olmadan tıbbi bekleme listelerini azaltacağız ve genel cerrahi servislerinin verimliliğini yüzde 30 artıracağız.
14. Doğrudan finansmana ve garantili kredilere erişim sağlayarak KDV’nin ertelenmesi, pandemi sırasında tahakkuk eden faiz ve cezaların iptali gibi özel vergi tedbirlerini uygulayacak ve dijital dönüşüm süreçlerine eşlik ederek, KOBİ’lerle ekonomiyi yeniden canlandıracağız.
15. Şiddeti, mevcut “aile içi” kavramın ötesinde ele alan, Belém do Pará Sözleşmesinin standartlarına uyan ve ortadan kaldırma amacı güden, araştıran, yaptırım ve tazminat getiren düzenleme getireceğiz.
16. Cinsel eğitim, doğum kontrol yöntemlerini azaltmamak, yasal kürtaj. Birinci basamak sağlık hizmetlerinde (PHC) doğum kontrolüne erişimi garanti edeceğiz. Şiddet içermeyen bir gelecek inşa eden kapsamlı, kapsayıcı ve cinsiyetçi olmayan bir Cinsel Eğitim modeli için bir yasa tasarısı sunacağız ve sağlık merkezlerine önerilen uterus tahliye yöntemlerini (mifepriston, misoprostol ve MVA) sağlayarak hamileliğin gönüllü olarak kesilmesini garantili bir sağlık yararı olarak garanti eden bir yasayı teşvik edeceğiz.
17. Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Bakanlığı’nı her türlü ayrımcılığa karşı eğitimde ve toplumsal cinsiyete dayalı şiddetle mücadelede daha aktif olması için güçlendirecek, tüm devlet görevlilerini cinsiyete dayalı her türlü şiddeti ve ayrımcılığı ortadan kaldırmak için eğiteceğiz.
18. Çeşitlilikte Eşitlik: Ulusal LGBTIAQ + Sosyal Haklar Planı, istihdama erişim, cinsiyetçi olmayan ve kapsayıcı eğitim ve sağlığa erişimde ayrımcılığın sona ermesi için politikalar. Bu mücadeleyi yükselten kuruluşlarla birlikte, dışlanmayı ve güvencesizliği sona erdirmek için bir trans işçi kotası projesini destekleyeceğiz.
19. İdari prosedürü genel bir kural olarak belirleyerek cinsiyet kimliği yasasını 14 yaşından itibaren isim ve kayıtlı cinsiyet değişikliğine izin verecek şekilde değiştireceğiz.
20. Konut fiyatlarını düşürmeyi, Kamu Arazi Bankası’nı güçlendirmeyi, arazi politikasını uygulamayı, adalet ve kentsel eşitlik kriterine cevap veren konut amaçlı arazi edinimini teşvik etmeyi planlayacağız.
21. Müstakbel hükümetimizin ilk haftasında, insan hakları ve çevre adaleti konulu Escazú Anlaşması’nı imzalayacağız. Buna ek olarak, çevresel kurumsallığın mevcut su kıtlığı ve iklim krizi durumuna ve her bölgenin dinamiklerine ve sosyal, kültürel, ekonomik ve çevresel koşullarına uyum sağlaması için bir dönüşüm süreci gerçekleştireceğiz.
22. Bölge Çevresel Değerlendirme Komisyonu’na Bölge Valilerinin başkanlık etmesi için yasa çıkaracağız.
23. Ulusal bir su güvenliği politikası, kırsal sanitasyon hizmetlerinin rehabilitasyonu, su kanallarının yönetimi ve yeniden doldurulması, yasadışı suların çıkarılmasını tespit etmek için teknolojilerin denetlenmesi ve kullanılması yoluyla su hakkını garanti altına alacağız. Ek olarak, kıtlık ve kırsal sanitasyon programlarının eksikliğine vurgu yaparak su ofisleri kurmak için bölgesel ve toplumsal yönetimlerle işbirliğine dayalı eylemler oluşturacağız.
24. Yozlaşmış Balıkçılık Kanunu’nu yürürlükten kaldıracağız ve ekosistemlerin sürdürülebilirliğini garanti eden yeni mevzuatı teşvik edeceğiz.
25. Merkezi olmayan, konut ve topluluk şeklinde dağıtılan geleneksel olmayan 500 MW kapasiteli yenilenebilir enerji üretim sistemlerini kurmak için çalışacağız. Bu, Quintero-Puchuncaví’de onaylanan son kömürle çalışan elektrik santralinin kapasitesini iki katına çıkaran bir üretim kapasitesinin oluşturulması anlamına gelir.
26. 18 Ekim’den itibaren insan hakları ihlal edilen tüm kişilere, cinayet mağdurlarının aileleri de dahil olmak üzere geri dönüşü olmayan fiziksel hasar, göz yaralanmaları ve cinsel şiddet mağdurlarını gözeterek kapsamlı tazminatlar sağlayacağız.
27. Polis güçlerimizi yeniden finanse edeceğiz, buna en çok ihtiyacı olan komünlerin sayısını artıracağız, suçların kovuşturulmasındaki etkinliklerini artıracağız ve insan haklarına saygı göstermelerini, kendilerini sivil iktidara tabi kılmalarını sağlayacağız.
28. Sivil-asker diktatörlüğünün insan hakları ihlallerini gözden geçirmemizi sağlayan bir Daimi İnsan Hakları Yeterlilik Komisyonu ve demokrasiye dönüşten bu yana insan hakları mağdurlarını nitelendirecek bir sistem kuracağız.
29. Marakeş Paktı’nı onaylayarak, insan haklarına saygılı, güvenli, düzenli bir göç politikasına kararlı bir şekilde ilerleyeceğiz.
30. Konut açığını azaltmak için 260 bin nezih konut inşa edeceğiz ve istihdam yaratma, adalet duygusu ve çevre verimliliği ile yeşil bir ekonomik yeniden canlandırma için 400 bin termal yenileme yapacak “Sığınak Şili” (Abriguemos Chile) programını oluşturacağız.
31. Katılım, evrensellik, yerel uygunluk ve topluluk bakımı ilkeleri altında, bugün temel olarak kadınlara düşen bakımı sosyal sorumlulukla üstlenecek bir Ulusal Bakım Sistemi oluşturacağız. Çocukluk ve ergenlik, engelliler, bağımlı ve bağımlı olmayan yaşlılar ve bakıcılara odaklanılacaktır.
32. Ötenazi yasasını, onurlu ölüm ve palyatif bakımı destekleyeceğiz.
33. İnterneti temel bir hizmet olarak garanti altına alacağız. Ülkenin tüm topluluklarında kapsama ve kalite standartlarını iyileştireceğiz, böylece şehirlerin çevresinde, kırsal alanlarda ve aşırı nüfus bölgelerinde sinyalsiz kırmızı bölge kalmayacak.
34. Şili Crece Contigo programını 14 yaşına kadar genişleterek mevcut yönetim sorunlarını düzelteceğiz ve diş hekimliğini dahil etmenin yanı sıra çocukların ve ergenlerin ruh sağlığına odaklanacağız.
35. Nitelikli kurumlar ağı için istikrarlı bir finansman sistemine geçmek üzere mevcut Sübvansiyonlar Yasasını yürürlükten kaldırarak, evlat edinme yasasını alternatif bakımı güçlendirmek, özellikle koruyucu aileleri teşvik etmek için yeniden formüle ederek SENAME mantığına son vereceğiz. Ayrıca insan hakları ihlali mağduru olan ve Devlet gözetiminden geçen tüm çocuk ve ergenler için Hakikat, Adalet ve Tazminat Komisyonu oluşturacağız.
36. Aile, sosyal, dijital veya devlet alanında çocuğu koruyan, çocuklara yönelik şiddete karşı kapsamlı kanunlar çıkaracağız.
37. Tüm yerli halklarla, özerklik haklarının kullanılmasına izin veren, bölgelerin parçalanmasını önleyen ve onaran bir toprak iadesi koşulları üzerinde anlaşmak için çokuluslu bir diyalogu teşvik edeceğiz.
38. Yeni seçilen bölge valileri ile görev tekrarı nedeniyle Cumhurbaşkanlığı Delegesi figürünü ortadan kaldıracağız ve ayrıca yetkilerin onlara devredilmesine öncelik vereceğiz.
39. Belediye programlarına tahsis edilen kaynakların derin bir bütçe yeniden tahsisi ile birlikte Belediye Ortak Fonuna bir milyar Peso aktaracağız. Bu da bize Şili’deki hiçbir belediyenin kişi başına 300 bin Peso’dan az bir kaynak almamasını sağlayacak. Bu yolla açığı ve bölgesel farklılıkları azaltacağız.
40. Kültür Bakanlığı’nın bütçesini ikiye katlayarak, kamu bütçesinin yüzde 1’ine ulaştıracağız ve ülke genelinde kültür noktaları oluşturarak sanat gruplarının, tarih mekanlarının, toplulukların, spor kulüplerinin, mahalle teşkilatlarının ve diğerlerinin öne çıkmasını sağlayacağız.
41. Şili’nin GSYİH’sinin yüzde 1’ini yatırması hedefiyle, AR-GE fonlarını iki katından fazlasına çıkaracağız.
42. Günümüzde büyük üreticiler tarafından yürütülen modernize sulama ve gri altyapı çalışmaları konularında Sulamayı Teşvik Kanunu’nun kaynaklarını yeniden yönlendirerek küçük ve orta ölçekli tarımı teşvik edeceğiz.
43. KOBİ’lerin inovasyonunu ve gelişimini ve üretken matrisimizde yapısal bir değişikliği hedefleyen girişimleri finanse edecek, uzmanlaşmış ve bağımsız bir kurumsal yönetim ile finansal bir holding olarak işlev görecek bir Ulusal Kalkınma Bankası oluşturacağız.
44. Pilot bölgelerden başlayarak, Çifte Sıfır Toplu Taşıma planı (sıfır ücret, sıfır emisyon) aracılığıyla toplu taşıma ücretsiz ve çevreyi kirletmeyecek şekilde düzenleyeceğiz. Ufkumuz, gelirlerinin yaklaşık yüzde 20’sini işe gitmek için harcayan en savunmasız ailelerin ceplerini ücretsiz, hızlı, verimli ve çevre dostu bir ulaşım sistemi ile hafifletmektir.
45. Spor Kanunu’nda öngörülen sübvansiyonlara ve spor tanıtım araçlarına erişim için gençlik ve kadın liglerini ve müsabakaları teşvik etmenin yanı sıra, profesyoneller için sözleşmeler ve iyi çalışma koşulları ile kadın futbolu alanını eşitleyeceğiz.
46. Ortaklar ve taraftarlar, spora hayat verenlerin kulüplerinin gelişim politikaları üzerinde gerçek bir etkiye sahip olduğu Şili Profesyonel Futbol Yönetim Modeli aracılığıyla spor takımlarının gidişatının kahramanları olacaklar.
47. Ata tohumları ve genetik mirası korumaya yönelik bir yasanın yanı sıra gıda kayıplarını ve israfını azaltmaya yönelik bir politika önererek gıda egemenliği ve güvenliğinde ilerleyeceğiz.
48. Yaşam döngüsü yaklaşımını dahil ederek, belediye düzeyinde sıfır atık modellerinin oluşturulmasına, gıda atıklarının azaltılmasına, ikincil hammadde kullanımının düzenlenmesine olanak tanıyan Döngüsel Ekonomi ve Atık Yönetimi Çerçeve Yasasını teşvik edeceğiz. (Eko tasarım politikaları, gübre ve biyo-besin düzenlemesi, atık suyun yeniden kullanımı, endüstriyel simbiyozun teşviki, planlı eskime düzenlemesi ve tabandan geri dönüşümcülerin etkin katılımı.)
49. “Öğrenmek için bağlanıyorum” programını, evlerde bilgisayar ekipmanını (ve teknik fizibilite olması koşuluyla bağlanabilirliği) garanti altına alarak kademeli olarak genişleyecek (4., 7. sınıftan ve 2. sınıftan başlayarak) halk eğitimi kohortlarının tüm öğrencilerine yaygınlaştıracağız. Ayrıca, kişisel bilgisayarlara erişimi ve halk eğitiminde çalışan öğretmenlere olan bağlantıyı kademeli olarak genişleteceğiz.
50. Topluluk liderliği ve üretime değer katan bu stratejik kaynağın yeni bir ulusal endüstrisini geliştiren ulusal bir lityum şirketinin oluşturulmasını teşvik edeceğiz.
51. Bu hizmeti kademeli olarak Birinci Basamak ağının tüm kullanıcılarına genişletmek için yaşlılardan başlayarak kronik hastalıklara yönelik ilaçların eve teslimini uygulayacağız.
52. Ağırlıklı olarak yapısal iyileştirmeler ve sınıf genişletme finansmanı yoluyla en az 60 bin başlangıç ​​eğitim yeri genişletme programını hayata geçireceğiz.
53. Borçlunun nafakasının ödenmesi için bir devlet fonu kurulacak.

Sendika.Org