TRT Türk Halk Müziği Repertuar’ı baz alınarak sonraki yıllarda repertuara henüz girmemiş türküler ile bestelenmiş türküleri de kapsayacak şekilde oluşturulan REPERTÜKÜL – TÜRKÜPEDİA internet sitesi yayına başladı. Savaş Akbıyık’ın hazırladığı site, 130 yöreden çalgılar, makamsal diziler, biyografiler, terimler, kırık havalar, oyun havaları, uzun havalar, türkü sözleri, notalar, türkü öyküleri ile makalelerden oluşuyor. Site açıklamasında türküleri sınıflandırmada çok yoğun çaba sarfedildiği belirtilirek “Bu çalışma hazırlanırken, bu konuda mesai harcamış bir çok akademisyen ile görüşülüp fikir alındığında ise maalesef ortak bir bakış açısı ve çözüm yolunun henüz akademik çevrelerde de oluşmadığı görülmüştür. Hatta yardım istenen bu kişilerin bazılarından, “riskli bir girişim olacağı ve çok eleştirileceği” gerekçesi öne sürülerek, vaz geçilmesi “nasihati” dahi alınmıştır” ifadeleri yer alıyor.
Site açıklaması şöyle:
Oluşumu yüzyıllar süren ve kültürümüzün önemli bir bölümünü oluşturan Türkülerimizin, hepsi değilse bile binlercesi, başta Muzaffer Sarısözen olmak üzere yüzlerce gönüllü tarafından çok büyük fedakarlıklarla derlenip, notaya alınarak, TRT Kurumu bünyesinde bir araya getirilmiştir. Birçok kimse tarafından çok eleştirilen tarafları olsa da yadsınamayacak ve küçümsenemeyecek kadar önemli bir birikim yaratılması başarılmıştır.
TRT Kurumu, türkü notalarını biriktirme, muhafaza etme ve seslendirerek halka ulaştırmanın yanı sıra bu notaları dijital ortama aktarıp, herkesin ulaşabileceği bir hale getirerek de çok büyük bir hizmette bulunmuştur.
TRT Kurumu, türkü notalarını biriktirme, muhafaza etme ve seslendirerek halka ulaştırmanın yanı sıra bu notaları dijital ortama aktarıp, herkesin ulaşabileceği bir hale getirerek de çok büyük bir hizmette bulunmuştur.
TRT Türk Halk Müziği Repertuar’ı baz alınarak hazırlanan “Repertuar Türküleri Külliyatı” (REPERTÜKÜL) ismini verdiğimiz bu çalışma ise zaten mevcut olan bu değerlerin daha derli – toplu kullanımı ve daha kolay ulaşımı amaçlanarak hazırlanmıştır. Bu çalışmada hem profesyonel müzisyenlerin, hem türkülerimizi öğrenmek isteyenlerin ve hem de türküler üzerine araştırma yapanların işine yarayacak bir takım sınıflandırmalar yapılmaya çalışılmıştır. Sonraki yıllarda repertuara henüz girmemiş türküler ile Bestelenmiş Türküler‘i de kapsayacak şekilde genişletilmiş ve çalışma REPERTÜKÜL – TÜRKÜPEDİA ismini almıştır.
Muzaffer Sarısözen’ in “Her Türkü Bir Kuraldır” sözünde de kastettiği gibi türküleri kesin doğru iddiası ile sınıflandırmak pek de mümkün değildir. Çünkü türkü yakan hiç kimse belli kuralları dikkate alarak yakmamış, içinden geldiği gibi hissettiğini çalıp – söylemiştir.
“Makam” denilince genel olarak; “Belli köklerin oluşturduğu dizi içinde başlangıç, güçlü, geçici durak ve durak seslerinin önemini belirterek, bir kurala dayalı olarak yapılan gezinmeyle oluşan ezgi kalıbı.” şeklinde bir tanım ile karşılaşırız.
Türküleri, makamlarına göre sınıflama çalışmaları son yıllarda sıkça kafa yorulan bir konu olmuş, denenmiş ancak çoğunluğun üzerinde uzlaştığı bir sonuç elde edilememiştir. Aynı şekilde “Makamların” karşılığı olduğu söylenen “Ayaklar” baz alınarak sınıflandırma yapılmaya çalışılmış ancak yine tatminkar bir ortak fikir oluşmamıştır. Kerem Ayağı örneğini verecek olursak, çokca kerem ayağı çeşidi karşımıza çıkmaktadır. ( Kerem, Yanık Kerem, Engin Kerem, Yahyalı Kerem, Kesik Kerem
vs.) Asıl sorun şudur ki; bu isimler kişiden kişiye ve / veya yöreden yöreye de farklılıklar göstermekte, aynı şeyi ifade etmemektedirler.
Bu çalışma hazırlanırken, bu konuda mesai harcamış bir çok akademisyen ile görüşülüp fikir alındığında ise maalesef ortak bir bakış açısı ve çözüm yolunun henüz akademik çevrelerde de oluşmadığı görülmüştür. Hatta yardım istenen bu kişilerin bazılarından, “riskli bir girişim olacağı ve çok eleştirileceği” gerekçesi öne sürülerek, vaz geçilmesi “nasihati” dahi alınmıştır.
Bütün bu zorluklara ve risklere karşın, bu çalışmada belli sınıflamalar yapmanın çok yararlı olacağı düşüncesi göz ardı edilmeyerek; “Makamsal Dizi” kavramı referans alınarak, türküler sınıflandırılmaya çalışılmıştır. ( Bkz. MAKAMSAL DİZİLER …? ) Yanı sıra “Konusu – Türü“, “Karar Sesi“, “Bitiş Sesi“, “Usulü“, söz bölümleri dikkate alınarak “Ses Genişliği, “En Pes Sesi” ve “En Tiz Sesi” gibi alanlarda da sınıflandırılmaya çalışılmıştır.
Bu çalışma, Türküleri; İsim, Repertuar Numarası, Yöresi, Kaynak Kişi, Derleyen ve Notaya Alan Kişi … vs. bilindik alanlarda arayabildiği gibi, yanı sıra Makamsal Dizi, Konusu-Türü, Usulü, Karar Sesi, Bitiş Sesi, Ses Aralığı, En Pes Sesi, En Tiz Sesi… olmak üzere 8 ayrı katagoride veya bunların kombinasyonlarında da arama yapabilmektedir. Yanı sıra tüm türkülerin sözleri girilmiş olup, türkü sözleri içinde detaylı arama yapabilir. Bu sözlere ait bir de “Foklorik Terimler Sözlüğü” içerir. Tüm illere ve yörelere ait nazari bilgiler, yöresel kıyafetler ile birlikte, 100′ e yakın çalgılarımıza ait de bilgiler ve ses kayıtları içerir.
Kaynak Kişilerden halen yaşayıp da ulaşabildiklerimizden biyografi yazılırken, ses kayıtları da alınmaya çalışılmış olup, yanı sıra Ankara Devlet Konservatuarı ses kayıtları da taranarak yayınlanacak şekilde hazırlanmaya çalışılmıştır.. Özellikle Uzun Havalar konusunda ses kayıtları kaybolmuş ve bilinmeyen uzun havalar, kaynak kişisi yaşıyorsa tekrar kaydedilmeye çalışılmıştır. Bu kayıtların tamamını yayınlamayı çok istemekle birlikte bunun için bir süre daha çaba sarf etmek, müzik alanında faaliyet gösteren “meslek örgütleri” ile ortak bir noktada buluşmak gerekmektedir. Bu konudaki çalışmalar ve araştırmalar sürmektedir.
Bu çalışmada yapılan sınıflandırmaların ve verilen nazari bilgilerin kesin doğru olduğu asla iddia edilmemektedir, edilemez de zaten.. Ancak hayli bir kullanım kolaylığı yaratacak olması göz önüne alınarak –elden geldiği kadarıyla– en az hata ile hazırlanmaya gayret edilmiştir. Yine de gözden kaçan hatalar ve / veya yanlış değerlendirmeler için peşin peşin özür diliyor, iletişim kurulup doğrusu söylendiği zaman da hiç gocunmadan düzeltilerek, uyarı için de teşekkür edileceğinden hiç kimsenin şüphesi olmamalıdır.
Bilgilerimizi paylaşırsak, bu çalışma da, “daha doğru” bilgiler içeren bir alan haline dönüşecektir.. Bilgi paylaşıldıkça çoğalır…
Saygılarımla…
Savaş AKBIYIK