Nur TÜRK
Sanat bir haz, bir avuntu ya da eğlence değildir. Çok yüce bir şeydir. Sanat insanların bilincini ve aklını, duygu alanına aktaran bir insanlık yaşamı organıdır. Tolstoy
Her senaryo yazanın gözü o zirvede olsa da, kimsenin de gökten zembille oraya inmediğinin ayırdındaydım. Bu piramite sıfırdan tırmanmalı, yazdıklarımızın beğenilip, beğenilmediğine bakmadan, durup dinlenmeden okuyup yazmalıyız. Filmler izlemeli, bu filmlerin senaryolarını bulup okumalısınız. Okumak, yazmak, film izlemek sporcunun antrenmanına benzer. Günü gününe yapılmayan antrenmanla maça çıkarsanız yenilirsiniz. Bir aşka emek vermeden vuslata ermek nasıl hayalse, senaryo yazmayada emek vermeden birilerinin sırtına binerek başarılı olamazsınız. Hem o sırtına bindiğiniz medya, reklam ve ödüller; hatıra binaen senaryonuz beğenilir, filim yapılır. Sizde gerçekten bir cevher yoksa sizi her an sırtından indirebilir ve piramittin keskin yüzeyinden dibe yuvarlanabilirsiniz. Onun için gerçekten başarılara imza atmış kişiler gibi düzenli ve onların izlediği, önerdiği şekilde yol almalıyız.
Tretman sinopsisten uzun olmakla birlikte, film sahnelerinin daha ayrıntılı bir şekilde belirtilmiş halidir. Öz eğitim planıdır. Sinopsisin aksine bazen içeriğinde diyaloglara yer verilebilse de temel anlamda diyaloğun olmadığı bir şekilde senaryo yazmanın şeklidir. Senaryoya yakın olan tretman aynı zamanda senaryonun planı durumundadır.
Tretman, bir anlamda film öyküsünün özeti olduğu için sinopsisin de geniş halidir. İki tür tretmanın olduğu bilinmektedir. İlki bilinen orijinal tretmanın taslağı olup uzun ve detaylı olarak sahnelerin ana hatları ile belirlenip bir arada tutulmasıdır ve yazının gelişiminde oluşur. Diğeri ise sunum tretmanıdır. Emir üzerine yazılan sunum tretmanı önemli hikaye olguları ile tüm hikayeyi basit bir kalıba sığdırmaktadır.
Bir tretmanın uzunluğu kimilerine göre 7- 18 kimilerine göre 15-80 sayfa arasında söylentiler olduğunu fark ettim. Tretman sinopsisten yola çıkarak yazılacağı için, sinopsise göre daha ayrıntılı ve önemli diyaloglar dışında diyalog kullanmadan geniş zaman kipi ile yazılmalıdır. Filminizin giriş, gelişme ve sonuç bölümünü ele alarak yazacağınız için sayfa sayısına pek takılabileceklerini zannetmiyorum.
İYİ BİR TRETMAN NASIL OLMALIDIR?
-Tretman yazarken kişilerin yani karakterlerin özellikleri muhakkak belirtilmelidir.
-Betimlemelerin bolca bulunduğu tretmanda çevrenin özellikleri de ortaya konulmalıdır.
-Öyküde görülmesi gereken hareketler belirtilmeli ve bazı hareketler olması gerektiği şekilde düzeltilmelidir.
-Tretman aşamasında iken dramatik yapının kurulmasıyla olgular da sıralanmalıdır. Bu yapılırken de olayların bağlantıları bir şekilde sağlanmalıdır. Konunun gelişme noktaları ile çatışmaları da belirlenmelidir.
-Geniş zaman diliyle kişiler tüm karakteristik özellikleriyle tanıtılmalıdır.
-Kişilerle, ortaya koydukları olaylar incelenir.
-Sinopsis gibi hiç diyalog olmayacak diye bir durum olmasa da diyalogların yalnızca en önemli olanları yazılabilir. En önemli diyaloglar haricinde diyalog bulunmaz.
-Yalnızca öykünün ele alınan ana hikayesi değil, aynı zamanda yan hikayeleri de belirlenmelidir. Çünkü tretmanın öykünün plan hali olduğu unutulmamalıdır.
Tretman hazırlanırken yazılan her cümlesi, her kelimesi filmde oluşacak görüntüye uygun şekilde yazılmalıdır.
TRETMAN NEDEN ÖNEMLİDİR?
Tretman senaryonuz ve fikriniz hakkında karşı tarafı önemli derecede bilgilendirir. Bu yüzden çoğu senaryo fonu ve geliştirme atölyesine ortada henüz bir senaryo yokken bile tretman yazarak başvurabilirsiniz. Senaryo teknik bir metin olduğundan senaryo’da görsel olarak ortaya konulan sahnelerin aralarındaki ilişkinin anlaşılması çaba gerektirir. Fakat tretmanda olaylar arası nedensellik ilişkisi ve karakterlerin motivasyonları karşı tarafa hazır bir şekilde sunulur. Böylece tretman daha az çaba gerektiren ve daha anlaşılabilir içerik sunabilmenizi mümkün kılar.
Tretmanda karşı tarafın ilgisini çekeceğini düşündüğünüz bölümleri ön plana çıkarabilirsiniz. Örneğin, senaryonuzda sizin için önemli olan fakat okuyucuyu yorabilecek uzun bir giriş sekansı olabilir. Senaryonuzda uzun bir yer kaplayan, okuyucunun çaba göstermesi gereken bu bölümü, tretmanda bir kaç cümleyle açıklayarak değerlendirme sırasında handikap oluşturacak faktörleri engelleyebilirsiniz.
Tretman aynı zamanda yararlı bir çalışma metnidir. Senaryonuza daha geniş bir açıyla bakıp olayları kurgulamanıza olanak sağlar. Tretman senaryo yazmaya başlamadan önce hazırlanan bir taslak görevi görebilir ve çalışma arkadaşlarınızla fikirlerinizi paylaşmanızı hızlandırır.
Senaryo birincil olarak yapımcı, yönetmen ve oyuncuların muhatap olduğu bir metindir. Fakat unutmayın, artık heterojen ekiplerin yürüttüğü kurumsal fonların ve seçici kurulların projeler hakkında karar verdiği bir dönemdeyiz. Bu değerlendiricilerin her biri yönetmen veya yapımcı değil, bu yüzden senaryo gibi teknik bir metne aşina olmayan insanları tretmanla daha kolay ikna edebilirsiniz.
Değerli okuyucularım haftaya sizlere şimdiye kadar anlattığım konuların örneklerini yazacağım.
Okumanızı tavsiye ediyoruz: Elma Güzeli – Nur Türk
