Almanya’da Federal Meclis’te partiler üstü bir grup, aşırı sağcı AfD’ye kapatma davası açılmasını istiyor. Önerge önümüzdeki hafta Federal Mecliste gruplarda konuşulacak. Ancak ülkede parti kapatma için yüksek engeller mevcut
Hıristiyan Demokrat, Sosyal Demokrat, Sol Partili ve Yeşiller’den 37 Federal Milletvekili aşırı sağcı partinin yasaklanması için girişim başlattığını duyurdu. Medyanın haberine göre önerge önümüzdeki hafta başında Meclis gruplarında görüşülecek. Ayrıca tüm parlamento gruplarının önergeyi destekleyip desteklemediği de incelenecek. Mecliste kapatma önergesi kabul edilmesi durumunda Federal Hükümet ile Federal Meclis, Anayasa Mahkemesi’ne başvuracak.
AfD son zamanlarda hem yerleşik göçmenler ve mültecilere yönelik söylemleri hem de doğu eyaletlerde yapılan meclis seçimlerinde aldığı yüksek oy oranıyla dikkat çekmişti. Anayasayı Koruma Teşkilatı da, Thüringen ve Saksonya-Anhalt’tan sonra Saksonya eyaletinde AfD’yi “şüphesiz” aşırı sağcı olarak nitelendirmişti
Mayıs ayında da Kuzey Ren Vesfalya eyaletinde yer alan Münster Yüksek İdare Mahkemesi (OVG), alt mahkemenin kararını onaylamış ve böylece partinin temyiz başvurusunu reddetmişti. Mahkeme bunu yaparken Köln İdare Mahkemesi’nin 2022 yılında verdiği bir önceki kararı teyit etmişti
Mahkemenin kararı Federal Anayasayı Koruma Teşkilatı’nın (BfV) AfD’yi şüpheli aşırı sağcı olarak sınıflandırabilmesinin önünü açmıştı. Anayasayı Koruma Teşkilatı’nın yıl sonuna kadar AfD hakkında yeni bir durum değerlendirme yapması bekleniyor.
Kapatma girişimi için nasıl yöntem izleyecekler?
Almanya’da bir partinin yasaklanması için gerekli başvuruyu anayasal organlar Federal Meclis (Bundestag), Eyalet Temsilciler Meclisi (Bundesrat) veya Federal Hükümet yapabiliyor. Kapatma kararını ise Karlsruhe’deki Federal Anayasa Mahkemesi veriyor. Yasak kararının geçerlilik kazanması Karlsruhe mahkeme heyetinin üyelerinin üçte ikisinin onayı ile mümkün oluyor.
Partiler üstü inisiyatif, Federal Meclis üzerinden en kısa zamanda Anayasa Mahkemesi’ne yasak başvurusu yapmak istiyor. İnisiyatifin Scholz hükümetinin dağılması ile birlikte girişimini hızlandırma kararı aldığı kaydedildi. İnisiyatif, Meclisin onaylamasını istediği karar metnini, farklı parlamento gruplarından bireysel milletvekilleri tarafından da desteklenen ve grup önergesi olarak adlandırılan bir önerge olarak en kısa zamanda genel kurula sunmak istediği belirtildi. Yasalara göre bu tür bir grup önergesini Federal Meclis’e sunmak için milletvekillerinin yüzde beşinin imzası gerekiyor. Yüzde beş mevcut durumda 37 sayısına tekabül ediyor. Önergenin onaylanması ve Anayasa Mahkemesi’ne başvurulması için toplam milletvekili sayısının salt çoğunluğu yeterli oluyor.
Ancak bir partinin yasaklanmasının önündeki engeller yüksek olduğuna dikkat çeken uzmanlar, son seçimlerde önemli ölçüde güç kazanan AfD’ye karşı böyle bir prosedürün belirsizliklerle dolu olacağına dikkat çekiyor.
Almanya’da parti kapatmanın şartları neler?
Alman Anayasasının 21. maddesine göre ülkede bir partinin yasaklanabilmesi için “özgür demokratik temel düzeni” bozmak ya da ortadan kaldırmak istemesi gerekiyor. Karlsruhe, 1956 tarihli bir kararında, bu düzenin ortadan kaldırılması için “aktif olarak militan-saldırgan bir tutum” şartını gerekli olduğunu ifade etti. Mahkemeye göre, izlenen anayasa karşıtı hedeflere ulaşmanın „başarılı“ olacağına dair somut kanıtlar da olmalı.
Bilindiği gibi Federal Anayasa Mahkemesi 2017 yılı başında aşırı sağcı NPD’nin yasaklanmasını reddetmişti. Karlsruhe kararında, bu partinin Anayasa karşıtı amaçları olduğunu teyit etse de bu partinin demokrasiyi tehlikeye atamayacak kadar önemsiz olduğunu vurgulamıştı.
Adını daha sonra “Die Heimat” olarak değiştiren NPD’ye yönelik ilk yasaklama davası ise 2003 yılında bir karar alınmadan durdurulmuştu. Bunun ana nedeni, o dönemde partideki önemli makamlarda yer alan isimlerin aslında Anayasayı Koruma Teşkilatı’na çalışan kimseler oduğunun ortaya çıkması olmuştu.
İnisiyatife göre “NPD’nin aksine, AfD’nin Anayasa karşıtı hedeflerine ulaşmasını olası görüyor. Seçimlerde çok sayıda oy alıyor ve bazı federal eyaletlerde kalıcı olarak en güçlü güç olma yolunda ilerliyor.”
Ülkede sadece iki parti kapatıldı
Federal Almanya Cumhuriyeti’nin kuruluşundan bu yana sadece iki parti yasaklandı: Biri 1952’de NSDAP’nin eski üyeleri için bir çatı örgütü olarak 1949 yılında kurulan Sosyalist Reich Partisi diğeri ise 1956’da yasaklanan Almanya Komünist Partisi (KPD).
Önergenin içeri ne?
Federal Milletvekillerinin öngergesinde AfD, özgür demokratik temel düzeni ortadan kaldırmak istemekle ve bu temel düzene karşı “aktif olarak militan ve saldırgan bir tutum” benimsemekle suçlanıyor.. Grup önergesi ayrıca AfD’yi, “yeniden göç” çağrısı ya da AfD’nin göçmenlerin, Müslümanların ve cinsel azınlıkların insan onurunu ihlal eden açıklamalarının, insan onuru güvenceye alan Anayasa’nın 1. Maddesini ihlal etmekle suçluyor. İnisiyatif AfD’nin 21. Maddeye istinaden Anayasaya aykırı parti olarak ilan edilmesini bu yapılamasa bile AfD’nin devlet finansmanından men edilmesini istiyor.
Wagenknecht: Yılın en aptal önergesi
Yasaklama prosedürüne karşı çıkanlar ise AfD’nin bir tür mağdur rolüne bürünüp daha da güçlenebileceğine vurgu yapıyor. SPD Temel Değerler Komisyonu Başkanı Gesine Schwan, Tagesspiegel’e verdiği demeçte böyle bir girişimin “vatandaşları AfD’nin kucağına iteceği” uyarısını yaptı.
Yılın başında Sol Parti’den (Die Linke) ayrılarak Sahra Wagenknecht İnisiyatifi’ni (BSW) kuran populist politikacı Sahra Wagenknecht ise aşırı sağcı partiyi kapatma girişimini “yılın en aptalca önergesi” olarak nitelendirdi. SPD, Yeşiller ve FDP ile CDU’nun seçmenlerin beklentilerini ciddiye almamaları ve “istenmeyen rakiplerini yasak teklifiyle bitirmek” istemekle suçlayan Wagenknecht, girişimi de “Federal Meclis’in merkezinden AfD’ye mükemmel bir seçim kampanyası hediyesi” olarak değerlendirdi.