Askeri Darbelerin Asker Muhalifleri Derneği’nin (ADAM-DER) “Militarizmden Arındırılmış Bir Dünya Ütopyası” başlığı altında düzenlediği karikatür yarışmasının 2023 yılı teması “Militarizm, patriyarka ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği” olarak belirlendi. Bu yıl üçüncüsü gerçekleştirilecek yarışmaya katılmak isteyenlerin eserlerini 25 Mart’a kadar göndermesi gerekiyor. Tanınmış karikatürist ve sanatçılardan oluşan yedi kişilik seçici değerlendirmesi sonucu 31 Mart tarihinde açıklanacak, ödül töreni ve seçilen eserleri içeren sergi de 8 Nisan’da gerçekleştirilecek.
Diktatörlüğe, darbelere ve militarizme karşı demokrasiyi ve insan haklarını savunmak ve bu alanda kamusal bilincin gelişmesine katkıda bulunmayı kuruluş amaçları arasında sayan ADAM-DER’in konuyla ilgili açıklaması şöyle:
“Kadınlar üzerindeki erkek egemenliği, dünyanın her yerinde, her dönemde ve hayatın her alanında yüzyıllardır değişik biçimler alarak devam edegelmekte. Bu egemenlik, her ülkenin yerel kültürel izlerini taşısa da sonuçta o ülkelerin hakim egemenlik yapısının ihtiyaç duyduğu biçimde toplumsal cinsiyet normları geliştirmekte, bu sayede patriyarkal, yani ataerkil düzen her toplumsal yapının içinde güçlenerek devam etmektedir.
20. yüzyılın son çeyreğinden bu yana dünya üzerinde ve ülkemizde de güç kazanan kadın hareketleri, günümüze kadar inşa edilmiş toplumsal cinsiyet rollerine itirazlarını yükseltmekteler. Kadınlar önemli başarılar kazanmış olsalar da, binlerce yıllık patriyarkal egemenliğin kısa sürede değiştirilmesi kolay görünmüyor.
Askeri Darbelerin Asker Muhalifleri Derneği, bu yılki başlığı ile militarizmin egemen toplumsal cinsiyet normları ile ilişkisine dikkat çekerek, militarizmin mevcut erkeklik ve kadınlık rollerinden yararlanırken aynı zamanda onları nasıl pekiştirdiğinin görünür kılınmasını amaçlamaktadır.
Militarist uygulama ve söylemler, gündelik hayatımızda değişik biçimlerde var olsa da en çok savaşlar dolayısıyla görünür oluyor. Ve savaşlarda her zaman cephelerde ya da cephe gerisinde en çok kadınlar zarar görüyor. Militarizm ve savaşlar cinsiyetçi doğaları gereği kadınları hedef alıyor, onları savaşın bir nesnesi haline getiriyor. Kadınlar, tarih boyunca savaşlarda anne, eş, fahişe gibi roller üzerinden tarif edilirken, tecavüz, yerinden edilme, kaynaklara ulaşamama gibi şiddetin hedefi ve dezavantajlı konumların öznesi haline getirilmekte. Kadınlar ayrıca, savaş dönemlerinde ihtiyaç duyulan işgücünü tamamlamak üzere emek piyasasına ucuz işçi olarak sürülmekte, dönem sonlarında ise yeniden evlerine dönmeleri istenmekte.
LGBTİ+ bireyler de militarizmin yok saydığı, hatta savaş dönemlerinde yok edilmesi gereken kişiler sayılarak her dönem, fiziki şiddettin hedefi haline getiriliyorlar. Özellikle son aylarda iktidarın sıklıkla nefret suçu işleyerek toplumdan dışlamaya çalıştığı LGBTİ+ bireyler, adeta yaşam mücadelesi veriyorlar.
Savaş politikaları ile güçlenen militarizm, her ne kadar erkekliği ‘üstün’ değerlerle tanımlasa da bu erkeklik rolleri de erkekler üzerinde yeni yük ve travmaların kaynağı olarak militarizmin cinsiyetçi yaklaşımlarının ayrı bir değerlendirme konusu olarak karşımıza çıkıyor.
Militarizm dünyada ve ülkemizde seslendirilen savaş politikaları ile toplumlar üzerinde büyük bir tehdit oluşturmaya devam ederken, LGBTİ+ bireylerin ve kadınların mücadeleleri kendi kurtuluşlarının yanı sıra toplumsal kurtuluş ve barış umudunu büyütmemize olanak sağlıyor.
Militarizmden Arındırılmış Bir Dünya Ütopyası Karikatür Yarışması dolayısıyla karikatür sanatçılarının, militarizm ve toplumsal cinsiyet eşitsizliği konusundaki farkındalığa katkı sağlayacağını umuyoruz.”
Seçici kurul kimlerden oluşuyor
Seçici kurulu Doç. Dr. Cem Güzeloğlu (Ege Üniversitesi Öğretim Üyesi, Karikatürist), Çetin Ali Nergis (ADAM-DER Başkanı, Tiyatro oyuncusu / İstanbul Düş Sahnesi), Erhan Candan (Karikatürist / Leman Dergisi), Gülay Batur (Karikatürist / Bayan Yanı Dergisi), Meral Onat (Karikatürist), Suzan Acun (Tiyatro oyuncusu ve seslendirme sanatçısı / Tiyatro Gaia) ve Tuncay Akgün’den (Karikatürist / Leman Dergisi) oluşan yarışmanın katılım şartlarıyla ilgili bilgiler derneğin internet sitesinde (www.adamder.org.tr) yer alıyor.
ADAM DER silahlı kuvvetlerden atılanların derneği
ADAM-DER, 12 Mart 1971 ve 12 Eylül 1980 askeri darbeleriyle silahlı kuvvetlerden atılan subay, astsubay ve askeri öğrenciler tarafından 2011 yılında kuruldu.
“Diktatörlüğe, darbelere ve militarizme karşı demokrasiyi ve insan haklarını savunmak, insanlık suçlarının önlenmesi ve faillerinin yargılanması için çaba göstermek, haksız idari kararlarla re’sen emekliye sevk edilen kamu personelinin ve okullarıyla ilişiği kesilen öğrencilerin haklarını elde etmek, korumak, geliştirmek ve bu durumdaki kimseler arasında yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamak, demokratik kamusal bilince katkıda bulunmak” amacıyla kurulan dernek, bu amaçla çeşitli faaliyetler yürütüyor. İstanbul’da, 12 Mart faşizmi döneminde işkenceli sorguların gerçekleştirildiği Ziverbey Köşkü’nün bulunduğu yere işkence kurbanlarını anmak amacıyla “İşkence Mağdurlarına Saygı Anıtı”nın dikilmesi de ADAM-DER tarafından gerçekleştirilmişti. (gk)