Gürsel Köksal
(Foto : Arşiv – Frankfurter Buchmesse / Niklas Görke)
İtalya Bologna’daki çocuk kitapları fuarıyla Londra kitap fuarından sonra dünya yayıncılığının en büyük etkinliği olarak bilinen Frankfurt Kitap Fuarı da yeniden fiziksel ortamda gerçekleştiriliyor. İspanya Kralı ve Kraliçesi’yle Almanya Cumhurbaşkanı tarafından açılan fuarda Türkiye yine gündemde olacak. Türkiye’de iletişim özgürlüğünü ortadan kaldıran gelişmeler fuarda gerçekleştirilen toplantılarda tartışılacak.
İki yıl süren pandemi döneminde alınan önlemler nedeniyle sınırlı olarak fiziki, esas olarak da sanal ortamda gerçekletirilen fuarın yeniden fiziki olarak gerçekleştirilecek olması yayıncılık sektörüne rahat bir nefes aldırıyor.
95 ülkeden 4 bin yayıncı
Toplam 95 ülkeden 4000 yayın kuruluşunun stand açarak katılacağı fuara Türkiye de Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İstanbul Ticaret Odası‘nın (İTO) organize ettiği bir ulusal reyonla katılıyor. Türkiye Yayıncılar Birliği (TYB) ve Basın Yayın Birliği üyesi (BasYayBir) üyesi 14 yayınevinin temsil edileceği ulusal standda faaliyetlerde yayınların telif haklarının satılması ve diğer ülkelerden yayıncılarla işbirliğine ağırlık verilecek. TYB Genel Başkanı Kenan Kocatürk, “Frankfurt Kitap Fuarı hala hem gelişen trendleri en iyi biçimde izleyebildiğimiz, hem de telif hakları alış verişlerinin yapıldığı en önemli buluşma noktası, ticari işbirliklerinin geliştirileceği en önemli yerlerden biri. O nedenle hem ulusal katılım, hem de bireysel katılımlar için yayıncılık dünyası için çok önemlidir“ dedi ve fuar kapsamında fazla kültür faaliyetin sözkonusu olmadığına işaret etti.
Bu yıl İspanya’nın “onur konuğu“ (misafir ülke) olarak çok geniş kapsamlı bir programla katılacağı fuarın açılışına Kral Felipe ve Kraliçe Letizia ile Federal Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier katıldı. Fuar yönetimi, daha önce 1991 yılında da fuarın “misafir ülke“si olan İspanya’dan 320 yayınevinin katıldığı fuarda İspanyolca’nın yanısıra Baskça, Katalanca ve Galiçyaca gibi ülkede konuşulan diğer dillerin de eşit düzeyde temsil edileceği iddiasında. Frankfurt Kitap Fuarı‘nda 2007 yılında bir ülke değil, “Katalan Kültürü“ onur konuğu olmuş ve bu durum nedeniyle İspanya’daki azınlıklar, bağımsızlık gibi tartışmaları Frankfurt’a taşınmıştı.
Ukrayna savaşı nedeniyle Rusya’nın resmen davet edilmediği fuarda bu ülkeden yayıncılar olmayacak. Savaşa karşı olan muhalif yayıncıların katılmasına bir engel yok, ancak vize gibi bürokratik sorunlar ya da hükümetin tepkisini çekme endişesiyle onlardan da katılım olmayacağı öğrenildi. Rusya dışında yaşayan Putin yönetimi karşıtı yazarlar ve yayıncılar ise fuara katılacak. Ukrayna’nın ve Ukraynalı yayıncılarla, yazarların özel bir programla desteklendiği fuarın en büyük ödülü de bu ülkeden bir yazarın olacak. Daha önce Türkiye’den Yaşar Kemal (1997) ve Orhan Pamuk’un (2005) da aldığı Almanca konuşulan dünyanın en büyük edebiyat ödülü olarak kabul edilen Alman Yayıncılar Birliği’nin „Barış Ödülü“nün bu yılki sahibi Ukraynalı yazar ve müzisyen Serhij Zhadan. Ukrayna Devlet Başkanı Selenski’nin de yarın fuarda gerçekleştirilecek olan Avrupa Yayıncılar Birliği’nin (FEP) toplantısına sanal olarak katılıp, bir video mesajı göndereceği öğrenildi.
Frankfurt Kitap Fuarı’nın ilk planda yayıncılık sektörünün üretim ve ticari anlamdaki en büyük buluşması olduğunu vurgulayan fuar yöneticileri, ancak bunun yanında hemen “dünyanın en büyük kültür fuarı ya da festivali“ olduğuna da işaret ediyorlar. Gerçekten de fuar boyunca düzenlenen yüzlerce konferans, panel, kitap tanıtımı gibi etkinliklerle yayıncılık sektörünün eğilimleri, edebiyat, sanat, fikir özgürlüğünden, güncel siyasal gelişmeler yeniden yeniden tartışılıyor. Sadece fuarda değil, eş zamanlı olarak da kentin birçok mekanında, tiyatrolarda ya da kültür merkezlerinde de 60’ın üzerinde etkinlik düzenleniyor, yazarlar, yayıncılar okurlarla biraraya geliyor. Bu etkinlikler arasında Barış Ödülü gibi birçok önemli kitap, yayın ödülü için gerçekletirilen törenler de var.
Ana sloganı “Çeviri, transfer ve dönüşüm“ (Translate. Transfer. Transform) olan fuarda kitapların çeşitli dillere çevrilmesinin uluslararası ve kültürlerarası barışa, karşılıklı işbirliğine katkısını konu alan çeşitli etkinlikler de gerçekleştirilecek. Fuara tüm dünyadan yayıncıların yanısıra çok sayıda yazar da kitaplarıyla katılacak. Bunlar arasında geçtiğimiz yıl Nobel Edebiyat Ödülü’nü alan Adbulrazak Gurnah, non-binary birey olarak çıkışlarıyla bilinen yazar ve sanatçı Alok Vaid-Menon (ALOK), ünlü Hollywood yıldızı Diana Kruger ve yazar Sebastian Fitzek de yer alıyor.
Gülenciler de fuarda
Fuara Türkiye kökenli çok sayıda yazar, yayıncı ve sanatçı da katılıyor. Bunlar arasında özgürlükleri tehlikede olduğu için Türkiye’yi terketmek zorunda kalanlar çoğunluğu oluşturuyor. Buların büyük bölümü Köln merkezli Türkiye Almanya Kültür Forumu gibi sivil toplum kurumların fuardaki standlarında gerçekleştirilecek tartışma, panel, kitap tanıtımı gibi etkinliklere katılacaklar. Geçtiğimiz yıl olduğu gibi Fethullah Gülen taraftarları da çeşitli etkinliklerle fuarın resmi programında yer alıyorlar.
Fuar öncesi gönderilen davetler, fuarın etkinlikler programı, katılımcılar listesi gibi kaynaklardan edindiğimiz bilgiler ışığında yarından itibaren okurlarıyla ya da ilgili kamuoyuyla biraraya gelecek yazarlar ve yayıncılardan bir bölümü şöyle:
Aslı Erdoğan, Aslı Telli, Atilla Keskin, Barbaros Altuğ, Beril Kehribar, Burhan Sönmez, Cengiz Aktar, Christina Tremmel-Turan, Çiler Fırtına, Deniz Yücel, Erdoğan Aydın, Fulya Cansen, Besen Gündüz, İskan Tolun, Mehmet Akbulut, Musa Deli, Orhan Çelik, Pınar Şenoğuz, Rezan Aksoy, Sabine Adatepe, Saniye Can, Serpil Midyatlı, Tevfik Turan, Yiğit Aksakal, Yunus Yüksel.
Eski Kültür Bakanı Fikri Sağlar Frankfurt’ta
Bu etkinliklerde adı geçen yazarlardan bir bölümün yeni çıkan eserleri de tanıtılacak. Sözkonusu etkinliklerden biri kısa bir süre önce Gazeteci-Yazar Deniz Yücel tarafından kurulan PEN Berlin’in gerçekleştireceği “Otokrasiye karşı yazmak“ başlıklı toplantı. Berlin’de yaşayan yazar Aslı Erdoğan ile Uluslararası PEN Başkanı Burhan Sönmez’in konuşmacı olarak katılacağı toplantıda kısa bir süre önce yayınlanan “Özgürlüğün Sesleri – Türkiye’de Konuşma Özgürlüğü Üzerine“ (Stimmen der Freiheit – Zur Freiheit des Wortes in der Türkei) tanıtılacak. Can Dündar, Aslı Erdogan, Eren Keskin, Adil Demirci, Barış Uygur, Osman Okkan, Burhan Sönmez, Sehbal Senyurt Arınlı, Gaye Boralıoğlu, Yavuz Ekinci ve Bülent Mumay gibi gazeteci ve yazarların makalelerini biraraya getiren kitap Gerrit Wustmann tarafından yayına hazırlanmış. Fuar boyunca Frankfurt ve çevresindeki çeşitli demokratik kitle örgütleri düzenledikleri etkinliklerle yazarları, kitaplarını ve okurları biraraya getirecek. Frankfurt Alevi Kültür Merkezi’nde 22 Ekim Cumartesi günü düzenlenecek “Halk Buluşması“nın konuşmacılarından biri de gazetemizin yazarlarından, CHP eski milletvekili ve Kültür Bakanı Fikri Sağlar olacak.